YÜKLEMİNİN TÜRÜNE GÖRE CÜMLE
a. Eylem (Fiil) Cümlesi: Yüklemi çekimli eylem olan cümlelerdir. Basit, türemiş ya da birleşik eylemler çekimlenirse yüklem olur:
Kardeşim Vedat, beni ara-mış. (basit eylem)
Mustafa, iki bıldırcın av-la-mış. (türemiş eylem)
Elimde bir şey his-s-et-tim. (birleşik eylem)
- “Değil” olumsuzluk edatı eylemle birlikte yüklem oluşturabilir: Seni aramadım değil.
b. Ad (İsim) Cümlesi: Yüklemi, ad soylu sözcük olan cümlelerdir.
- Eylem dışındaki tüm sözcük türleri ek eylem alarak yüklem olur:
Burada tanıdığım ilk kişi, sen-sin. (zamir)
O akşam evde-y-din. (ad)
Bizim kurallarımız böyle-dir. (zamir)
En sevmediğim şey, gürültü patırtı-dır. (yansıma ad)
En çok kullandığı sözcük hey-dir. (ünlem)
Mutluluk, önemli bir şey-miş. (sıfat tamlaması)
O, babamın adamı-dır. (ad tamlaması)
Yaşamak, sevmek-tir. (eylemsi)
- “Var, yok” sözcükleri ad soyludur.
- “Değil” olumsuzluk edatı tek başına (ek eylem almadığı süreç yüklem olmaz, ad soylu sözcükle birlikte kullanılabilir:
Elimde sakladığım şey, para değil. (yüklem)
Neler olacağı belli değil mi? (yüklem)
- Kökteş sözcüğün yüklem olduğu cümlelere dikkat etmeliyiz. Kökteş sözcüğün kullanımına bağlı olarak yüklem, ad ya da eyle cümlesi olabilir:
Bu, mutlaka boyadır. (ad cümlesi)
Burayı da ben boyadım. (eylem cümlesi)