“Tanzimat Fermanı (1839), “nizamı cedit” adıyla bilinen ve kendinden yaklaşık yüz yıl önce başlamış olan Batılılaşma projesinin resmî devlet görüşüne dönüştürüldüğünü ilan eden bir beyannamedir.
Reşit Paşa tarafından hazırlanan ve 3 Kasım 1839 tarihinde bizzat okunan bu fermana okunduğu yerin adına atfen “Gülhane Hatt-ı Hümayunu” da denir.”
“Türkçe karşılığı düzenlemeler, sıraya yoluna koymalar, şiir ve nesir olarak yazmalar olan Tanzimat, sözcük anlamıyla Arapça “nazm” kökünden gelir ve “tanzim‘in çoğuludur. Terim olarak Tanzimat; 3 Kasım 1839 tarihinden başlayıp II. Meşrutiyet’in ilanına kadar (1908) devam eden bir yenileşme sürecinin adıdır.”
“Tanzimat Fermanı’nda Osmanlı Sultanı, yabancı erkân ve kendi halkı önünde; çıkarılan yeni kanunlarla ülkesinde yaşayan herkesin “can, ırz, namus ve mal güvenliği” gibi yaşamsal haklarının güvencesini veriyor ve ayrıca vergi tayini, kimlerin askere seçileceği ve ne kadar süreyle askerlik yapacağı gibi konularda da düzenlemeler getiriyordu. “
Osmanlı Devleti Tanzimat Fermanı’nı ilan etmesi karşılığında, kendisine başkaldıran ve İstanbul’u tehdit eden Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa ile Kırım Savaşı dolayısıyla Rusya’ya karşı Avrupa’nın yardımını elde etmiş; hukuk alanında çağdaş düzenlemelere giderek imparatorluk sınırlarında yaşayan fertler arasında eşitliği ve Osmanlı vatandaşlığı kavramını yasal temele oturtmuştur.
Bu fermanın getirdiği en önemli yenilik, kanun gücünün her gücün üzerinde olduğu hükmünün kabul edilmesi ve padişahın yetkilerinin sınırlandırılması olmuştur.
