Tanzimat Döneminde Gazete:
Matbaacılık faaliyetleri Osmanlı’da ilk defa 15. yüzyılda Yahudi, Ermeni ve Rumlar tarafından başlatılmış; ardından ibrahim Müteferrika’nın 1729’da ilk Türkçe kitabı basmasından sonra Türk matbaası gelişmeye başlamıştır. Türk matbaasının asıl büyük hamlesi ise gazeteyle olmuştur çünkü gazete kitaba göre daha bir ticari özelliğe sahiptir ve daha kısa sürede satılması gerekir. Gazetenin satılabilmesi için ise halka ve gazeteyi halkın kolayca anlayabilmesi gerekir. Bu zorunluluk giderek edebiyat diline de etki etmiştir.
Tanzimat Döneminde gazeteciliğe önem verilmesinin nedenlerini şu şekilde açıklayabiliriz:
- => Ticari bakımdan kitaba göre daha avantajlı olması
- => Pazarlanmasının, kitaba göre daha kolay olması
- => Halkın anlayabileceği bir dille yazılması
- => Gazetenin, basılan kitaplarla ve oynanan tiyatro oyunlarıyla ilgili haber vermesi
- => Roman ve tiyatro eserlerinin tefrika edilmesini sağlaması, ileriki yıllarda şiirlere ve edebiyat konularına sayfalar ayrılarak edebiyatın halka kolayca ulaşmasını sağlaması
- => Toplumsal konuların edebî türlere girmesini sağlaması…
Tanzimat Döneminde çıkarılan önemli gazeteler:
1. Takvim-i Vakayi (Olayların Takvimi):
Adını II. Mahmut’un koyduğu ilk Türkçe gazetedir (1831). Resmî gazete olma özelliği taşıyan Takvim-i Vakayi‘de; genelde devletin, padişahın resmî bildirileri, iç ve dış haberler, askerî konular ve resmî konulardaki açıklamalar yer almıştır.
Takvim-i Vakayi hangi amaçla yayımlanmıştır?
=> Halka, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde ve dünyadaki olaylarla ilgili bilgi verme,
=> Yabancıların Osmanlı İmparatorluğu hakkında bilgi edinmesini sağlama,
=> Osmanlı’nın, içinde bulunduğu dönemde, birliğinin korunması için doğru haberlerin yayımlanmasını sağlama,
=> Devletin resmî işlerinin ve icraatlarının halk tarafından bilinmesini sağlama…
2. Ceride-i Havadis (Olayların Gazetesi):
Takvim-i Vakayi’den sonra, William Churchill adlı bir İngiliz tarafından çıkarılan yarı resmî gazetedir (1840). Bu gazetede, günlük olaylar ve ilanlar yer almıştır. Gazetede; tiyatro özetleri, Avrupa gazetelerinden alıntılanan magazin türü haberler, ahlâk, vatan sevgisi ile ilgili makaleler de yayımlanmıştır.
3. Tercüman-ı Ahval (Durumların Tercümanı):
1860’ta Şinasi ve Agâh Efendi tarafından çıkarılan ilk özel gazetedir. Batı etkisindeki Türk edebiyatının ilk yayın organı olan Tercüman-ı Ahval, Türk kültür tarihinde çok önemli bir yere sahiptir. Bu gazetenin çıkarılması, Tanzimat edebiyatının da başlangıcı olmuş ve düşünce gazeteciliğinin yolunu açmıştır. Tercüman-ı Ahval’de, resmî gö¬rüşün dışındaki konulara da değinilerek halkın sorunları dile getirilmiş, zamanla okuyucu mektuplarına ve ansiklopedik bilgilere de yer verilmiştir.
4. Tasvir-i Efkâr (Fikirlerin Tasviri)
Şinasi, Tercüman-ı Ahval‘den ayrıldıktan sonra 1862’de Tasvir- Efkâr’ı çıkarmıştır. Namık Kemal, ilk makalelerini bu gazetede yayımlamıştır. Gazete, sadece olayları aktarmakla kalmayıp düşünce ve edebiyat gazetesi olarak da Türk diline ve edebiyatına hizmet vermiştir. 1865’te Namık Kemal’e bırakılan bu gazete, 1867’de Recaizade Mahmut Ekrem tarafından yayımlanmıştır.
=> Ali Suavi’nin, 1866’da İstanbul’da çıkardığı Muhbir daha sonra Avrupa’da çıkarılmaya devam edilmiştir (1867).
=> Ziya Paşa, 1868’de Londra’da Namık Kemal ile birlikte kurduğu Hürriyet‘i 1869-1870’te Londra ve Cenevre’de tek başına çıkarmayı sürdürür.
=> Namık Kemal, Avrupa dönüşü İbret‘i (1871) çıkarmaya başlar.
=> İlk mizah dergisi olan Diyojen‘i Teodor Kasap 1870’de çıkarmıştır.
=> Ahmet Mithat, Devir (1872), Bedir (1872) gazetelerini, sonra da Tercüman-ı Hakikat’i (1878) çıkarır.
O Dönemin tanınmış diğer gazeteleri Hadika (Namık Kemal -1872), Sıraç (Ahmet Mithat Efendi -1873), Basiret (Namık Kemal ve Ziya Paşa -1869), Sabah (Şemsettin Sami -1876), Vakit (Ahmet Mithat Efendi – 1875)’tir.