ULAMA Konuşmada meydana gelen bir ses olayıdır. Sonunda ünsüz bulunan sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir sözcük geldiğinde birinci sözcüğün sonundaki ünsüz, ikinci sözcüğün başındaymış gibi söylenir; ulama, bitiştirerek okuma eylemidir. evin önü… evi nönü koşan adam… koşa nadam Simit al….
Etiket: Ses Olayları
Kaynaştırma
KAYNAŞTIRMA Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana gelmez; bu nedenle iki ünlünün yan yana geldiği durumlarda iki ünlünün arasına kaynaştırma harflerinden (n, s, ş, y) uygun olanı girer. Yandaki tabloda kaynaştırma harfleri ve bu harflerin kullanıldığı yerler verilmiştir. Kaynaştırma harfi
Ünlü Daralması
ÜNLÜ DARALMASI Düz – geniş ünlü (a, e) ile biten eylemler şimdiki zaman eki (-yor) aldığında, eylemin sonundaki düz – geniş ünlü daralır, “ı, i, u, ü” den uygun olanına dönüşür: bekle – yor… bekliyor anla – yor… anlıyor koşma
Ünlü Türemesi
2. ÜNLÜ TÜREMESİ: İki yerde gerçekleşir: a. Kimi pekiştirmelerde pekiştirme eki ile sözcük arasında ünlü türer: sap-a-sağlam, yap-a-yalnız, güp-e-gündüz, çep-e-çevre, sır-ıl-sıklam, çır-ıl-çıplak… b. Kimi küçültmelerde sözcük ile küçültme eki arasında ünlü türer: bir-i-cik, az-ı-cık, dar-a-cık, genç-e-cik… UYARI: “Bak-a-kal-, koş-a-bil-, düş-e-yaz-, bak-ı-ver-“ gibi
Ünlü Düşmesi (Hece Düşmesi)
1. ÜNLÜ DÜŞMESİ (HECE DÜŞMESİ) UYARILAR: Sözcüklerde oluşan ünlü düşmesinin nedenleri farklı olabilir. Ünlü düşmesi şu biçimlerde oluşabilir: İki heceli organ adları çekim eki alınca ünlü düşebilir: burun… burnu . Sözcük yapım eki alınca ünlü düşebilir: Yanıl-ış … yanlış, yumurta-la-…
Ünsüz düşmesi
Ünsüz düşmesi Ünsüz düşmesi şu durumlarda gerçekleşir: 1.” k” sesi ile biten bazı kelimelere küçültme ekleri (-cik, -cek) getirildiğinde bu kelimelerdeki “k” ünsüzü düşer: ufak – cık ►ufacık küçük – cük ► küçücük çabuk – cak ► çabucak sıcak – cık ► sıcacık 2. “k” ile biten kimi sıfatlara isimden fiil
Ünsüz Türemesi
Ünsüz türemesi Asıllarında ikinci bir ünsüz bulunduğu hâlde Türkçede tek ünsüzle kullanılan kelimeler, ünlü ile başlayan ekler aldıklarında ya da yardımcı fiillerle birleştiklerinde bu kelimelerin asıllarındaki ikinci ünsüzler ortaya çıkar. his etmek ► hissetmek ret etmek ► reddetmek zan-ımca ► zannımca şık-ı ► şıkkı
Ünsüz sertleşmesi (Ünsüz benzeşmesi)
Ünsüz sertleşmesi (Ünsüz benzeşmesi) “ç, f, h, k, p, s, ş, t” sert ünsüzleri ile biten kelimelerin sonuna “c, d, g” yumuşak ünsüzleriyle başlayan ekler getirildiğinde bu eklerin başındaki ünsüzler sertleşerek “ç, t, k”ye dönüşür. demir – ci ► demirci fidan
Ünsüz Yumuşaması
Süreksiz sert ünsüzlerle (p, ç, t, k) biten kelimelere ünlü ile başlayan ekler getirildiğinde kelime sonlarındaki ünsüzler yumuşayarak “b, c, d, g, ğ”ye dönüşür. ağaç – a ► ağaca mehtap -1 ► mehtabı çiçek – imiz ► çiçeğimiz vücut – um ► vücudum
Küçük Ünlü Uyumu – Düzlük Yuvarlaklık Uyumu
Küçük ünlü uyumu Düzlük-yuvarlaklık uyumu olarak da bilinen bu kurala göre bir kelimede düz (a, e, ı, i) ünlülerden sonra yine düz; yuvarlak (o, ö, u, ü) ünlülerden sonra ya dar-yuvarlak (u, ü) ya da düz-geniş (a, e) ünlüler gelir.