SATİRİK ŞİİR (YERGİ)
- ♦ Kişilerin ya da toplumun kusurlarını, eksikliklerini dolaylı yollardan, çoğu zaman da gülünçleştirerek eleştiren şiirlere “satirik şiir” denir.
- ♦ Alay ve öfkeden çok, ironi (ince alay) öğesinin öne çıktığı bu tür şiirler öğretici bir boyut taşıdıkları için “didaktik şiirin bir çeşidi olarak kabul edilebilir.
- ♦ Divan şiirindeki “hiciv” ve halk şiirindeki “taşlama”, satirik şiirin bizim edebiyatımızdaki karşılığı olan türlerdir.
- ♦ Şeyhi’nin “Harnâme“si, Nef’i‘nin hicivleri, Ziya Paşa‘nın Sadrazam Âli Paşa‘yı hicveden “Zafer-nâme” adlı eseri, satirik şiirin başarılı örneklerindendir. Şair Eşref ve Neyzen Tevfik de ünlü hiciv şairlerindendir.
- ♦ Eski Yunan’da Diogenes, 18. yüzyılda Voltaire yergileriyle tanınır.
Satirik Şiir Örnekleri
Vatandaş Türküsü : Hâkim Beğ
Gene tehir etme üç ay öteye,
Bu dava dedemden kaldı hâkim beğ
Otuz yıl da babam düştü ardına;
Siz sağ olun, o da öldü hakim beğ.
Kırk yıl önce; yani babam ölünce,
Kadılıklar hâkimliğe dönünce,
Mirasçılar tarla, takım bölünce,
İrezillik beni buldu hâkim beğ,
Yaşım yetmiş iki, usandım gel – git,
Bini geçti burda yediğim zılgıt;
Eğer diyeceksen “bana ne, öl git”;
Oğlumun bir oğlu oldu hâkim beğ.
Sekiz evlek tarla, bir geverlik su,
Yüz yılda höküme bağlanmaz mı bu?
Kazanmasam da hu, kazansam da hu!
Canım ta burnuma geldi hâkim beğ.
Kesife, meşife, damgaya, harca
Kanımız kurudu harca da harca..
Sayenizde avukatlar yıllarca
Fakiri yoldu da yoldu hâkim beğ.
Mübaşir itekler, katip zavırlar;
Değişti bizde de göya devirler
Yüz yıl önce adam yiyen gavurlar,
Tapucuyu aya saldı hâkim beğ.
Abdurrahim Karakoç
İSTANBUL KIZLARI
Kollar japone
Etekler dizden yukarı
İstanbul kızları volta atar
Bir aşağı bir yukarı
Dudaklar boyalı, gözler boyalı
Gerdan kırmalar
Göz sürmeler, kırıtmalar
Hep ithal malı
Fazla sıkıntıya gelmezler
Ahmet Haşim’i bilmezler
Öte yandan sayarlar
Davulcu Ringo’nun şeceresini
Bilirler Marc Aryan’in tırnak numarasını
Ve gücenir istanbul kızları
Âşıkları sevmezse darling diye
Evetleh yes yes’tir
Müzikleri ye ye ye
Ümit Yaşar Oğuzcan