HAYATI
Reşat Nuri Güntekin, Millî Edebiyat Dönemi’nin sevilen hikâye ve romancılarındandır. 25 Kasım 1889’da İstanbul’da doğmuştur. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ni bitirmiştir (1912). Bursa’da başladığı (1913) öğretmenlik hayatına çeşitli okullarda devam etmiştir. Millî Eğitim müfettişi (1931), Çanakkale milletvekili (1933-43), Paris Kültür Ataşesi (1954) olmuştur. Aynı yıl emekli olmuş, kanser tedavisi için gittiği Londra’da ölmüştür.
EDEBÎ YÖNÜ
Yazı hayatına I. Dünya Savaşı yıllarında küçük hikâyeler ve piyesler yazarak başlayan Reşat Nuri’nin ünü, “Çalıkuşu“nun basılması ile birdenbire artmıştır. Asıl teması romantik bir aşk olan bu roman, Batı Anadolu’nun değişik şehir, kasaba ve köylerinde geçen olayı ve bu yerlerin hayatını aksettirmesi ile de dikkat çekmiştir. Romanın diğer bir özelliği ise İstanbullu bir genç kızın, bir romanın olay örgüsünde ilk defa, Anadolu kasaba ve köylerinde öğretmen olarak yer alması ve o zamanın birçok güçlüklerine göğüs germesi olmuştur. Millî Eğitim müfettişi olarak Anadolu’yu dolaşma olanağı bulan yazar; Anadolu’nun yerli hayatını ve kişilerini de büyük bir güçle birçok romanında yaşatmaya devam etmiştir. Bu gezilerle ilgili izlenimlerinin bir kısmını, ayrıca “Anadolu Notları (1936)” adı ile de yayımlamıştır.
Reşat Nuri; 1927’den sonra yazdığı roman ve hikâyelerde, Türkiye’nin gerçek çağdaş kalkınmasına öteden beri engel olan ve daha önce de çok işlenmiş bazı sosyal temalara (dinî taassup, yanlış Batılılaşma, batıl inançlar) da yönelerek onları şiddetle eleştirmiştir.
Romanlarında ve hikâyelerinde; ince bir zekâdan ve sevimli bir espri gücünden doğma, olayların zaman zaman yarattığı gerilimi yumuşatan, ölçülü bir mizah unsurunun da yer aldığını kaydetmek gerekir. Yazar; bu mizah unsurunu, tenkit ettiği karakterleri gülünç durumlara sokarak hırpalamakta da başarı ile kullanır. Güçlü bir gözlemciliğe dayanan realizmin, cazip bir romantizmle karıştığı romanlarında, çok samimi bir üslupla konuşma dilinin hâkim bulunduğu görülür. Yazarın, psikolojik tahlillerdeki gücüne de ayrıca işaret etmek gerekir.
ESERLERİ
Romanları
Çalıkuşu, Gizli El, Damga, Dudaktan Kalbe, Akşam Güneşi, Bir Kadın Düşmanı, Yeşil Gece, Acımak, Yaprak Dökümü, Kızılcık Dalları, Gökyüzü, Eski Hastalık, Ateş Gecesi, Değirmen, Miskinler Tekkesi, Kan Davası, Son Sığınak, Kavak Yelleri
Hikâyeleri
Roçild Bey, Recm-Gençlik ve Güzellik, Eski Ahbap, Tanrı Misafiri, Sönmüş Yıldızlar, Leyla ile Mecnun, Olağan İşler, Boyunduruk
Gezi yazıları
Anadolu Notları Oyunları, Balıkesir Muhasebecisi, Tanrıdağı Ziyafeti