Kişisel duygu, düşünce ve sezgilere dayanan anlatım özelliğine öznellik denir. Öznel anlatımda, söz söyleyenin değer yargılarını yansıtan bir yorum vardır; dolayısıyla bu tür cümlelerde anlatılanlara başkaları katılmayabilir.
- Ahmet Hamdi Tanpınar’ın en güzel eseri Beş Şehir adlı ölmez yapıtıdır.
Bu cümlede öznellik vardır. Çünkü burada belirtilenler (en güzel eser, ölmez yapıt) kişisel bir beğeniyi yansıtmaktadır. Başka biri bu yargılara katılmayabilir.
Kanıtlanabilirlik niteliği taşıyan, kişisel duygu ve düşünceleri içermeyen yargılar nesneldir.
- Ahmet Hamdi Tanpınar, Beş Şehir adlı kitabında Ankara, İstanbul, Konya, Erzurum ve Bursa ile ilgili izlenimlerini aktarır.
Yukarıdaki cümle nesnel bir nitelik taşır. Bu cümlede kanıtlanabilir bir yargıya yer verilmiştir.
ÖRNEK SORU (ÖSS – 2004)
(I) Bu yayınevi bir süredir kendi olanakları içinde, sessiz sedasız, değerli ürünler ortaya koyuyor. (II) Kırkı aşkın kitap çıkaran bu yayınevinin dikkati çeken bir özelliği çok iyi kitaplar seçmesi. (III) Bunlar kimsenin aklına gelmeyen, titizlikle araştırılıp bulunmuş kitaplar. (IV) Ayrıca bu yayınevi, kitapların basımına özen gösteriyor; çevirilerin düzgün ve doğru olmasına dikkat ediyor. (V) Her kitabın sonuna, yazar ve yapıt adlarını gösteren bir dizin ve kaynakça ekliyor. (VI) Bu özelliklerin hepsi nitelikli bir baskı ile buluştuğunda ortaya iyi kitaplar çıkıyor.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisinde kişisel düşüncelere yer verilmemiştir?
A) II. B) III. C)IV. D)V. E) VI.
ÇÖZÜM: Bu parçanın II (değerli ürünler), III (çok iyi kitaplar), IV (kimsenin aklına gelmeyen, titizlikle araştırılıp bulunmuş) ve VI. cümlelerinde (nitelikli bir baskı ile buluştuğunda ortaya iyi kitaplar çıkıyor) kişisej düşünceleri yansıtan (öznel) ifadelere yer verilmiştir. V. cümlede ise kişisel düşünceye yer verilmemiş, kanıtlanabilir bir durum aktarılmıştır.
Cevap D
ÖRNEK SORU (ÖSS – 2002)
Aşağıdaki yargılardan hangisi kişisel düşünce içermemektedir?
A) Bu kitap, duyguları etkileyen betimlemelerden uzak, günlük konuşma dilinin inceliklerini içinde barındıran bir dille yazıldığı için her yaştaki okurun beğenisini kazanıyor.
B) Yazar, bu kitabıyla engin bir birikimi yapıtlaştırarak okura farklı bir dünyanın kapılarını açıyor.
C) Geçen yıl yitirdiğimiz romancımız adına düzenlenen yarışmada bu yazar, ilk romanıyla ödül aldı.
D) Bu yazar, gücünü çekici anlatımından ve ilginç olaylardan alan, genellikle şaşırtıcı sonuçlarla biten öyküleriyle tanınmıştır.
E) Öyküde kahramanın, güçlüklerle savaşmaktan yılmayan, üretken ve yaratıcı bir insan olduğu gösterilmek istenmiş.
ÇÖZÜM: A, B, D ve E seçeneklerinde kişisel düşünceleri içeren yargılara yer verilmiş, C seçeneğinde nesnel bir bilgi aktarılmıştır. “Geçen yıl yitirdiğimiz romancımız adına düzenlenen yarışmada bu yazar, ilk romanıyla ödül aldı.” cümlesi kanıtlanabilirlik (nesnellik) bir niteliğini taşımaktadır.
Cevap C