MİLLÎ EDEBİYAT DÖNEMİNDE ROMANININ ÖZELLİKLERİ
Millî Edebiyat Dönemi romancıları halka karşı duyarlı sanatçılardır. Toplumdaki olaylara kayıtsız kalmamışlardır. Doğu’da ve Batı’da pek çok savaşın yapıldığı yıllarda, ülkenin düştüğü durumu görmezden gelmemişlerdir. Başlangıçta Fecriati topluluğuna bağlı olarak hareket ettikten sonra “Yeni Lisan” makalesindeki memleketten bahseden edebiyat oluşturma çizgisinde birleşmişlerdir. Bu birleşim; romanın konusunu, dilini etkilemiştir.
Millî edebiyat romancılarının ortak özellikleri; toplumun ve kişinin sorunlarını dengeli olarak dile getirmek , vatan ve millet sevgisini romantik duygularla beslemek, millî değerlere sempati ile yaklaşmak biçiminde özetlenebilir.
MİLLİ EDEBİYAT DONEMİNDE ROMANININ YAPI ÖZELLİKLERİ
Olay:
Millî Edebiyat Dönemi romanlarında olaylar, daha çok tarihî ve toplumsal gerçekliklerden yola çıkılarak tasarlanmıştır. Bu dönem romanlarında olaylar; İstanbul dışında, memleket problemleri etrafında oluşturulmuştur.
Kişiler
Servetifünun ve Fecriati roman kişilerinin kendi benliklerinin dar çerçevesine sıkışmış, yalnızca aşkları ve kendi dertleriyle didişen insanlar olmalarına karşılık; Millî edebiyat romanı dışa -Anadolu’ya- açılmış, başka insanların da var olduğu bilinciyle hareket eden, içinde yaşadığı toplumun sorunlarına, sıkıntılarına yabancı kalmayan kahramanların romanı olmuştur.
Zaman
Millî Edebiyat Dönemi romancıları, genelde kendi yaşadıkları zamanın tarihî ve sosyal konularını ele almışlardır.
Mekân
Mekân olarak şehir, kasaba ve köyleriyle Anadolu; romana bir taraftan gerçekçi bir bakış açısıyla, diğer taraftan da bir memleket romantizmi ile girmiştir.
Ömer Seyfettin; tamamen bu dönem içinde yazdığı hikâye ve romanlarla Millî edebiyatın olduğu kadar Tanzimat’tan beri gelen Yenileşme Dönemi Türk hikâye ve romancılığının da önemli bir temsilcisi olmuştur. Halide Edip Adıvar “Yeni Turan”, “Ateşten Gömlek“, Mev’ud Hüküm; Yakup Kadri Karaosmanoğlu “Kiralık Konak“, “Nur Baba“, “Yaban”; Refik Halit Karay, “Memleket 1 Hikâyeleri” ve “istanbul’un İç Yüzü” adlı eserleriyle dönem içinde Millî edebiyatın hikâye ve romanını temsil etmişlerdir. Bunlara Reşat Nuri Güntekin, Aka Gündüz, Halide Nusret Zorlutuna gibi sanatçıları da dâhil etmek gerekir.
MİLLİ EDEBİYAT DONEMİ ROMANININ TEMA ÖZELLİKLERİ
Dönemin siyasi sosyal olayları; romanların temasını bireysellikten kurtarmış, toplumsal temaların işlenmesini sağlamıştır. Osmanlı – Rus Savaşı, Trablusgarp Savaşı, Balkan Savaşları ve I. Dünya Savaşı Osmanlı’yı çok zor durumda bırakmıştır. Ülkede her yer adeta savaş alanı olmuştur. Anadolu, bu savaşlardan son derece etkilenmiş; her yerde her ailede savaşın izlerini görmek mümkün hâle gelmiştir.
Ülkenin Avrupa karşısındaki ezikliğine, politikayla ilgilenen hemen hemen herkes bir çözüm üretmeye çalışmış; bunu bir siyasi oluşuma yönlendirmiştir. Tanzimat’ın İlanı, I. Meşrutiyet, II. Meşrutiyet bu oluşumların bir sonucudur. Daha sonra ülke yönetimini “ittihat ve Terakki” ele geçirmiş ve siyasi kavgalarla ülke daha büyük sıkıntılar yaşamıştır. Bu gelişmelere bağlı olarak romanlardaki temalar sosyal nitelik kazanmıştır. Bazı romanlarda bireysel temalar da işlenmiştir.
Millî edebiyat romanlarında şu temalar işlenmiştir: Siyasi kavgalar, Türkçülük, yanlış Batılılaşma, kuşaklar arası çatışma, geri kalmışlık, eğitimsizlik, cehalet, yoksulluk…
Bu dönem sanatçılarının eserlerinden bazı örnekler:
Halide Edip Adıvar:
Ateşten Gömlek: Millî Mücadele’nin doğuşu anlatılır.
Vurun Kahpeye: Anadolu’ya öğretmen olarak gönderilen Aliye’nin çektiği sıkıntılar anlatılır.
Sinekli Bakkal: Sultan II. Abdülhamit devrindeki insanların yaşamı anlatılır.
Yakup Kadri Karaosmanoğlu
Kiralık Konak: 1908-1918 yılları arasındaki aile hayatındaki çözülme anlatılır.
Nur Baba: Nur Baba Tekkesi’ndeki bozulma anlatılır.
Hüküm Gecesi: 1908-1911 yılları arasındaki siyasi hayat konu edilir.
Sodom ve Gomore: Kurtuluş Savaşı sırasında İstanbul’da yaşayan bir zümre ve bu zümre içindeki insanların ilişkilerinden hareketle toplumun ahlak değerleri sorgulanır.
Reşat Nuri Güntekin:
Çalıkuşu: Olaylar Anadolu’da geçer, Anadolu insanının sosyolojik ve psikolojik yönleri yansıtılır. Memleketin durumu gözler önüne serilir.
Gizli El: Aile ve geçim sıkıntıları anlatılır.
Damga: istibdat yönetimine karşı çıkanların sürgüne gönderilmesi işlenir.
Yaprak Dökümü: Bir memur ailesinde; Batılılaşmanın yanlış anlaşılması sonucu değerlerlerin kayboluşu ve ailenin çöküşü işlenir.
Yeşil Gece: Cumhuriyet öncesi cahilliği konu edilir.
MİLİ EDEBİYAT DÖNEMİ ROMANININ DİL VE ANLATIM ÖZELLİKLERİ
Ömer Seyfettin tarafından “Genç Kalemler” dergisinde yayımlanan “Yeni Lisan” adlı makalede Türkçenin; Arapça, Farsça ve Fransızcanın etkisinden kurtarılması, İstanbul Türkçesinin esas alınması, eserlerin günlük konuşma diliyle yazılması gerektiği benimsenmiştir. Bu anlayış, dönemin romancıları tarafından benimsenmiştir. Eserlerinde memleketi ve memleket insanını konu alan sanatçılar, romanlarının dilini de yine memlekette konuşulan sade dille yazmışlardır.
MİLLİ EDEBİYAT DÖNEMİ ROMANCILARININ ETKİLENDİKLE Rİ EDEBÎ AKIMLAR
Bu dönem romanlarının temaları, genel olarak sanatçıların yaşadığı dönemin toplumsal gerçekliğinden hareketle kurgulanmıştır. Bu eserler, iyi bir gözlem sonucunda yazılmıştır. Bu yönüyle Millî Edebiyat Dönemi romanları realist özellik taşımaktadır.