MESNEVİ
- Her beytinin dizeleri kendi arasında uyaklı olan (aa / bb / cc / dd…) ve genellikle aruzun kısa kalıplarıyla yazılan uzun şiirlerdir.
- Mesnevi, iran edebiyatının ürünüdür. Arap ve Türk edebiyatına İran edebiyatından geçmiştir.
- Divan şiirinde en uzun nazım biçimidir. Mevlana’nın Mesnevi’si 25700, İran şairi Firdevsî’nin mesnevi biçimindeki Şehname’si 60.000 beyittir.
- Genellikle hikâye etmeye elverişli konularda yazılır. Aşk, din, tasavvuf, ahlak, savaş, kahramanlık, bir şehrin güzellerinin tanıtılması, kişilerin ya da toplumun gülünç yönleri en çok işlenen konulardır.
- Mesnevide konuya doğrudan girilmez. Asıl konudan önce “dîbâce” (önsöz),tevhid, münacat, naat, miraciye, methiye gibi bölümler bulunur.
- Düz uyak düzeniyle yazılır.
- Her beyit aa / bb / cc / dd / ee… biçiminde kendi arasında uyaklıdır.
- Aynı aruz kalıbının tekrarıyla bir monotonluk doğmaması için beyitler arasına yer yer gazel, terkibibent gibi nazım biçimleri serpiştirilebilir.
- Aynı şairce yazılan beş mesnevi, “hamse” adını alır. Türk edebiyatında ilk hamse Ali Şir Nevai‘nindir. Batı Türkçesinde ilk hamseyi ise 15. yüzyıl şairi Hamdullah Hamdi yazmıştır.
- Mesnevilerde konu ne olursa olsun ilk dikkati çeken özellik, olayın bir masal havası içinde anlatılmasıdır.
- Mesnevi, divan edebiyatında romanın yerini tuttuğu için geniş halk kesimlerine ulaşabilmiştir.
- Türk şiirinin ilk mesnevisi Yusuf Has Hacip‘in Kutadgu Bilig adlı eseridir. Ünlü mesneviler: Şeyhi‘nin Harname‘si, Fuzuli‘nin Leyla ve Mecnun‘u, Nabi‘nin Hayrabat‘ı ve Hayriye‘si, Şeyh Galip‘in Hüsn ü Aşk‘ı…
- Mesnevi Örneği >>> Hüsn ü Aşk
- Ayrıca bk. Mesnevicilik (Mesnevi Yazma Geleneği)