Merdiven Şiiri İncelemesi (Tahlili)

MERDİVEN
Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden,
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak,
Ve bir zaman bakacaksın semâya ağlayarak…

Sular sarardı… Yüzün perde perde solmakta,
Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta…

Eğilmiş arza, kanar, muttasıl kanar güller,
Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller…
Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?

Bu bir lisân-ı hafîdir ki ruha dolmakta,
Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta…

Ahmet Haşim

Kafiye ve Redifi:

1. Bentte: “-rak” sesleri “zengin kafiye”dir.
2. Bentte: “ol”, “tam kafiye”dir; “-makta” ise “rediftir,
3. Bentte: “-ül”, “tam kafiye”dir; “-ler” ise “rediftir.
4. Bentte: “ol”, “tam kafiye”dir; “-makta” ise “rediftir,

Söz Sanatları:

İstiare:  

Ağır, ağır çıkacaksın bu merdivenlerden, (yaşam)
Eteklerinde güneş rengi bir yığın yaprak, (insanın hatırası)

Benzetme: 

Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?

Durur alev gibi dallarda kanlı bülbüller

Tecahül-i Arif :

Sular mı yandı? Neden tunca benziyor mermer?

İmge:

Merdiven (insanın sürekli sona doğru yaklaştığı hayat yolu), kızıl akşam (yaşamın son an­ları), lisân-ı hafî (ölümün yaklaştığının gizli belirtileri)…

“Merdiven” şiirinde baştan sona kadar (hemen hemen bütün sözcüklerde) imge değeri var­dır. Şiirdeki sözcükler, gerçek anlamı dışında başka kavramları çağrıştıracak biçimde kul­lanılmıştır.

Resim-renk:

Şiirin tamamında akşam vakti resmedilmiştir. Şiirde bir renk cümbüşü vardır. Şiirin başın­dan sonuna kadar tek renk kızıllıktır. Bütün sözler bu kızıllığı vermektedir. Kızıllığın kayna­ğı ise “güneş’tir. Hayat kaynağı olan güneş batarken tabiattaki bütün varlıklara kızıl rengi­ni veriyor. Güneşin doğmasıyla hayat bulan varlıkların, batmasıyla hayatları sona eriyor.

Müzik

Şiirin genelinde müzikal bir hava vardır. Bu özellik, anlam ve renk bakımından birbirini çağ­rıştıran kelimelerin art arda kullanılmasıyla sağlanmıştır. Ayrıca müzikteki vurgulu bölüm, önemli bölüm, tekrar edilir. Şiirde de müzikal bölüm tekrar edilir (Kızıl havaları seyret ki ak­şam olmakta… Kızıl havaları seyret ki akşam olmakta…).

Anlam Kapalılığı:

Şiirde, ölüm teması işlenmesine rağmen, ölümle ilgili bir tek sözcük bile kullanılmamıştır.

Yapı: 

Şiir iki üçlük, iki ikilik olmak üzere toplam on mısradan oluşmuştur. Klasik nazım şekline ve­ya halk edebiyatı nazım şekline uymamaktadır.

İçerik – Tema:

Şiirin içeriği iki bölümden oluşmaktadır: birinci bölümde insanın fanilik karşısındaki drama­tik durumu, ikinci bölümde tabiatın özelliği vurgulanmıştır. Şiirin teması ölümdür.

Dil ve anlatım:

Arapça birkaç sözcüğün dışında, şiir sade bir Türkçeyle yazılmıştır. Şiirde kapalı bir üslup vardır. Ölüm teması etrafında şekillenirken bu duygunun açıkça dile getirilmeyip imgelerle hissettirilmesi şiire ayrı bir hava katmıştır.