KAYNAŞTIRMA
Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana gelmez; bu nedenle iki ünlünün yan yana geldiği durumlarda iki ünlünün arasına kaynaştırma harflerinden (n, s, ş, y) uygun olanı girer. Yandaki tabloda kaynaştırma harfleri ve bu harflerin kullanıldığı yerler verilmiştir.
Kaynaştırma harfi sözcükle ek ya da iki ek arasında olur. Bu nedenle sözcük köklerinde yer alan “y, ş, s, n” ünsüzleri kaynaştırma harfi değildir: Olaya herkes tanık olmuştu.
Kaynaştırma ünsüzlerinin kullanıldığı yerler şunlardır:
- Masa-n-ın bacağı (Ad tamlamalarında tamlayanda kullanılır.)
- Odanın kapı-s-ı (Ad tamlamalarında tamlananda kullanılır.)
- “su” ve “ne” sözcükleri ad tamlamasında tamlayan olduklarında “y” kaynaştırma harfi kullanılır: “su-y-un, ne-y-in”
- İki-ş-er (Sayılardan üleştirme yapılırken kullanılır.)
- oda-y-ı (Yukarıda verilen üç durumun dışında kullanılır.)
UYARILAR:
Bazı kişi, işaret zamirlerine ve 3. tekil kişi iyelik eklerine durum ekleri getirilirken araya giren “n” sesi, kaynaştırma harfi değildir: bu-n-da, o-n-dan, gözleri-n-i, gözleri-n-den…
Üçüncü kişi zamiri ve işaret zamirleri çoğul eki alırken araya giren “n” ünsüzü, zamir “n”si diye adlandırılır, bu ünsüz, kaynaştırma harfi değildir: bu-n-lar, şu-n-lar, o-n-lar…
İkinci tekil kişi zamiri ile yapılan ad tamlamalarında tamlanandaki “n” sesi, kaynaştırma harfi değil, iyelik zamiridir: senin eli-n; tamlama üçüncü tekil kişi ile yapılırsa tamlanandaki “n” sesi, kaynaştırma harfi olur: onun eli-n-i.
Eylemden eylem yapan “-n” yapım eki, kaynaştırma ünsüzü değildir. Buna dikkat edilmelidir.
Kaynaştırma ünsüzleri yapım ya da çekim eki değildir: “Özlenen yıllar çok yakındır.” cümlesinde altı çizili sözcükte kaynaştırma ünsüzü yoktur.
Bu durumu şöyle bir yöntemle de ayırt edebilirsiniz: “n” kaynaştırma ünsüzü sadece ad tamlamalarında kullanılır.
HATIRLATMA:
Kaynaştırma ünsüzleri “yardımcı ünsüz”, “yardımcı ses”, “koruyucu ses” gibi farklı terimlerle de karşılanmaktadır. Ayrıca “s” ve “ş” ünsüzlerinin kaynaştırma ünsüzleri olduğu bazı bilim adamlarınca tartışmalı olarak değerlendirilmektedir. Ama eğitim – öğretim sürecindeki sınavlarda bu sıkıntılı durum kurumlarca irdelenmemektedir. Yukarıda verdiğimiz özellikleri bilmeniz sizin için yeterlidir.