Dilin dil ötesi işlevi:
Bir iletinin konusu dilin kendisi ise, yani ileti, dili açıklamak, dille ilgili bilgi vermek amacıyla oluşturulmuşsa dil, o iletide dil ötesi işlevde kullanılmıştır.
“İsimlerin özelliklerini gösteren kelimelere sıfat denir.”, “Türkçe eklemeli bir dildir.”, “Özne ile yüklem arasında uyumsuzluk olması anlatım bozukluğuna neden olur.” vb. iletilerde dil, dil ötesi işlevde kullanılmıştır. Çünkü bu iletilerde temel amaç, dilin kendisini açıklamak, dil ile ilgili bilgi vermektir.
Dil konularının ele alındığı bilimsel metinlerde ve öğretme amaçlı konuşmalarda kullanılan; “yani, demek istiyorum ki, bir başka deyişle” gibi kelimelerle kendini gösteren bu işleve, günlük yaşamda da sıkça başvurulur. Söz gelimi “Beni yanlış anlamayın, ben bu kelimeyi mecaz anlamda kullandım.” cümlesinde ileti, dille ilgili bilgi vermek, başka bir iletiyi açıklamak üzere düzenlenmiştir.