AHMET MİTHAT EFENDİ (1844-1913)
Küçük bir manifaturacının oğlu olarak istanbul’da doğmuştur. Mısır Çarşısı’nda bir aktarın yanında çıraklık yaparken Arapça ve Fransızca dersleri almış; ağabeyinin yanına, Niş’e giderek ilkokulu tamamlamış; Tuna Vilayeti Mektupçuluk Kalemine girmiştir. Çalışkanlığıyla Mithat Paşa’nın gözüne girmiş, Tuna vilayet gazetesinin başına getirilmiştir. 1869’da girdiği bu gazetecilik hayatını Bağdat’ta sürdürmüş, bu arada Maarif Nezaretinin (Eğitim Bakanlığı) açtığı okul kitapları yarışmasında birinci olmuştur. 1871’de İstanbul’a dönmüş, evinde kurduğu küçük matbaada eserlerini basmaya başlamış, durmak bilmez bir yazı makinesi gibi çalışarak iki yüzden fazla esere imza atmış, gazeteler çıkarmış, değişik resmî görevlerde bulunmuştur.
Tanzimat hareketinin amacını en geniş ölçüde gerçekleştiren kişidir. Edebiyatımızda halk için romancılık çığırını açmış; yazdığı iki yüze yakın roman ve hikâye ile halka okumayı sevdirmeye, okurlarının kültür düzeyini yükseltmeye çalışmıştır.
Meddah tarzını andıran teknik ve üslupla yazdığı eserlerinde sanat kaygısı olmadığı için roman tekniği son derece kusurludur. Olayın akışını keserek ansiklopedik bilgiler vermek, anlatım tekniğinin en belirgin özelliklerindendir.
“Devir”, “Bedir” “İttihad” ve “Tercüman-ı Hakikat” gazeteleriyle “Dağarcık” ve “Kırkambar” adlı dergileri çıkarmıştır.
Şiir dışında hemen hemen her türde eser vermiş; yazdığı kırk bir romanın her birinde farklı konuları işleyerek edebiyatımıza konu bolluğu getirmiş ve macera romanından tarihsel romana, duygusal romandan gerçekçi, natüraiist romana değin birçok roman türünü denemiştir.
- Tanzimat Dönemi’nde dilde sadeleşme düşüncesini Şinasi ile birlikte en iyi uygulayan yazardır.
- Eserlerinin çoğunda romantizm akımının etkisinde kalmış; ancak bazı eserlerini realizm ve natüralizm ilkeleri doğrultusunda yazmaya çalışmıştır.
Eserleri
Hikâyelerinden Bazıları:
Kıssadan Hisse, Letaif-i Rivayet (Edebiyatımızdaki ilk hikâye örnekleri)
Romanlarından Bazıları:
Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Dünyaya İkinci Geliş, Felatun Beyle Rakım Efendi, Paris’te bir Türk, Henüz On Yedi Yaşında, Dürdane Hanım, Jön Türk, Yeniçeriler, Müşahedat
Gezi:
Avrupa’da Bir Cevelan
Tiyatro:
Eyvah, Çengi, Çerkez Özdenler, Açık Baş Siyavuş
Öteki Eserlerinden Bazıları
Üss-i İnkılâp (Yakın tarih) Menfa (Anı)