SERVETİFÜNUN EDEBİYATI İLE TANZİMAT EDEBİYATININ KARŞILAŞTIRILMASI
1. Fransız edebiyatını örnek alarak edebiyatımızı yenileştirmek, divan edebiyatına benzemeyen bir edebiyat kurmak, hem Tanzimat edebiyatçılarının hem Servetifünuncuların ortak amacıdır.
2. Tanzimatın birinci döneminde benimsenen “toplum için sanat” anlayışı, ikinci dönemde yerini “sanat için sanat” anlayışına bırakmış; bu anlayış Servetifünun Dönemi’nde de sürdürülmüştür.
3. Tanzimat’ın birinci döneminde savunulan ve özellikle Şinasi ve Ahmet Mithat Efendi’de daha başarılı bir biçimde uygulanan dilde sadeleşme düşüncesi, ikinci dönemde önemsenmemiş; dil yeniden ağırlaşmıştır. Servetifünun Dönemi’nde ise divan edebiyatında bile olmayan Arapça ve Farsça sözcüklere, tamlamalara yer verilmiştir.
4. Tanzimat’ın birinci döneminde Şinasi ve Ahmet Vefik Paşa‘da klasisizn etkileri, diğer sanatçılarda romantizm etkileri görülür, ikinci dönemde ise romantizm ile birlikte realizm etkileri de başlar. Servetifünun’da ise realizm, parnasizm ve sembolizm etkili olur.
5. Tanzimatın özellikle birinci döneminde önem verilen tiyatro ve gazete, Servetifünun’da önemsizlesir, gazetenin yerini dergi alır.
6. Tanzimat Dönemi‘ndeki romanlarda görülen teknik yetersizlikler ve romantizmden gelen özellikler (duygusal, acıklı konular; tesadüflere yer verme; yazarın kişiliğini gizlememesi; iyi – kötü karşıtlığı vb.) Servetifünun Dönemi‘nde artık görülmez. Servetifünun romanlarında güçlü bir teknik vardır, olayın akışını keserek bilgi verme yöntemine hiç başvurulmaz; realist ilkeler başarıyla uygulanır (olayın gerçeğe uygunluğu; olaylar arasında neden-sonuç ilişkileri; yazarın tarafsız olması, kişiliğin gizlenmesi, kahramanların iyi ve kötü yönlerinin sergilenmesi vb.).
7. Tanzimat dönemi şiirlerinde kullanılan divan şiiri nazım biçimleri ve beyit nazım birimi Servetifünun şiirinde kullanılmamıştır. Tanzimat’ın birinci döneminde işlenen toplumsal temalar ikinci dönemde yerini bireysel temalara bırakmıştır. Servetifünun şiiri ise bireysel temaları daha da zenginleştirmiştir. Aruz ölçüsü hem Tanzimat, Hem Servetifünun şiirinde önemini korumuştur. Tanzimat şairlerinin birkaç şiirle de olsa denedikleri hece ölçüsü, Servetifünun şairlerince (Tevfik Fikret‘in Meşrutiyet sonrasında çocuklar için yazdığı “Şermin” dışında) küçümsenmiş ya da önemsenmemiştir.