DİVÂNÜ LUGÂTİT-TÜRK
- “Türk Dillerinin Sözlüğü” anlamına gelen bu eser, XI. yüzyılda (1073 yılında Bağdat’ta) Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır.
- Araplara Türkçeyi öğretmek ve Türkçenin Arapça karşısında yok olup gitmesini önlemek amacıyla yazılan eser, ansiklopedik ve etimolojik bir sözlük niteliğindedir.
- Kitabın metni Türkçe ve açıklamalar Arapçadır. 7500 Türkçe sözcüğün Arapça karşılıklarının yanı sıra Türkçenin gramer bilgisi, şive özellikleri de verilmiştir. Bu bakımdan Türk dilinin ilk sözlüğü, ilk gramer kitabı sayılır.
- Kitapta Türklerin tarihi ve yaşadıkları coğrafya hakkında ansiklopedik bilgiler de verilmiştir. Bu yönüyle eser bir ansiklopediye de benzer.
- İslamiyet öncesi Türk edebiyatına ait koşuk, sagu, sav, destan gibi ürünlerden bazı derlemeler yapılmış olması esere bir antoloji niteliği kazandırmıştır.
- Kaşgariı Mahmud’un 11. Yüzyılda Balasagun’u merkez alarak çizdiği Dünya haritası o dönem Türklerinin yaşadıkları bölgeleri ve dağılımlarını göstermesi bakımından oldukça ilginçtir.
Divanü Lugat’it-Tûrk’ten
“Ben Buhâra’nın sözüne güvenilir bir imamından, ayrıca Nişâburlu bir imamdan işittim, ikisi de senetlerle bildiriyorlardı ki Peygamberimiz, kıyamet alametleriyle ahir zaman fitnelerini ve Oğuz Türklerinin ortaya çıkacağını bildirirken Türk dilini öğreniniz! Çünkü onların uzun sürecek saltanatları olacaktır.’buyurmuş. Bu hadis doğru ise Türk dilini öğrenmek vacip demektir. Eğer uydurma ise (o zaman da) akıl ve mantık bunu gerektirir.”