MEKTUP TÜRÜ ÖZELLİKLERİ ÇEŞİTLERİ VE TARİHİ GELİŞİMİ
Aşağıdaki yazıda mektup türü özellikleri edebi mektuplar iş mektupları resmi mektuplar felsefi mektuplar Türk ve dünya edebiyatında mektup türü tarihi gelişimi ile ilgili ayrıntılı bilgilere sahip olacaksınız.
♦ Mektup birbirinden uzakta bulunan kişilerin haberleşmelerini sağlayan ya da birbirleriyle konuşma; yaşadıklarını, iç dünyalarını paylaşma gereksinimini karşılayan bir yazı türüdür.
♦ Özel mektup, edebi ve felsefi mektup, iş mektubu olmak üzere üç tür mektuptan söz edilebilir.
♦ Özel mektup, kişilerin sevdiklerine, eş, dost ve yakınlarına yazdıkları mektuplardır. Bu tür mektupların en belirgin özelliği özentiden uzak olmaları, içtenlikle yazılmalarıdır. Yazarının mizacını, kişiliğini, özel yaşamını bir ayna gibi yansıtan bu mektuplarda belli bir plana, birtakım yazınsal kurallara bağlı kalma kaygısı güdülmez. Bu açıdan en özgür türün mektup olduğu söylenebilir. Ünlü kişilerin özel mektupları yaşadıkları dönemin aydınlanmasına yaradıkları için önemli bir belge sayılır.
♦ Edebi ve felsefi mektuplar, sanat, edebiyat, felsefe konularında herhangi bir görüşün, düşüncenin açıklandığı, savunulduğu mektuplardır. Bu tür mektuplar yayımlanacağı düşüncesiyle veya bazı edebi kaygılarla yazıldıkları için özel mektuplardaki içtenlik ve doğallıktan uzak görünürler. Bu mektupların gazete ve dergilerde yayımlanmak üzere yazılan türüne “açık mektup” denir.
♦ İş mektupları bir iş gereği resmi makamlara ya da özel kurum ya da kişilere yazılan mektuplardır. Belli biçim ve kuralları olan bu mektupların önemli bir özelliği de kısa olmalarıdır.
♦ Mektup bir tür olmakla birlikte bir anlatım biçimi olarak da kullanılmaktadır. Roman ve öykülerin, eleştiri, fıkra, sohbet ve gezi yazılarının hatta şiirlerin de mektup biçiminde yazılabildiği görülmektedir.
Halide Edip Adıvar‘ın “Handan”, Reşat Nuri‘nin “Bir Kadın Düşmanı“, Goethe‘nin “Genç Werther’in Acıları” adlı romanları; Namık Kemal‘in Tahrib-i Harabat adlı eleştiri yazısı, Nurullah Ataç‘ın “Okuruma Mektuplar” başlıklı eleştiri ve denemeleri, Ahmet Rasim‘in “Şehir Sohbetleri” başlıklı fıkraları, Cenap Şehabettin‘in “Hac Yolunda” adlı gezi yazıları mektup biçiminde yazılmış eserlerdir.
♦ Mektup, dünya edebiyatında en eski türlerden biridir. Bu türe kimliğini kazandıranın Latin yazarı Çiçero olduğu bilinir. Bizim edebiyatımızda mektupları kitap halinde toplanmış başlıca sanatçılar şunlardır: Namık Kemal (Namık Kemal’in Hususi, Mektupları, 3 cilt), Abdülhak Hamit Tarhan (Mektuplar, 2 cilt), Ahmet Mithat – Muallim Naci (Muhaberat ve Muhaverat), Ziya Gökalp (Limni ve Malta Mektupları), Halikarnas Balıkçısı (Mektuplarıyla Halikarnas Balıkçısı), Nazım Hikmet (Kemal Tahir’e Mapusaneden Mektuplar), Ahmet Hamdi Tanpınar (Mektuplar), Cahit Sıtkı Tarancı (Ziya’ya Mektuplar)…