Bağlaçlar

Bağlaçlar

Eş görevli sözcükleri, sözcük öbeklerini ya da cümleleri birbirine bağlayan sözcüklere “bağ­laç“ denir.

“Ve, veya, ile, ya da, yahut, veyahut, ki, de, ama, fakat, madem, mademki, ancak, yalnız, oysa, oysaki, halbuki, nitekim, örneğin, ne…ne, hem…hem, ya…ya, ister…ister, çünkü, me­ğer, meğerse, elverir ki, yeter ki...” sözcükleri bağlaç olarak kullanılır:

Buradaki huzuru başka yerlerde de aradım ama bulamadım.

Çok sessizsin yoksa hasta mısın?

Seninle buluşamam çünkü işim var.

Yeni bir ev aldık üstelik iki katlı.

Dışarı çıktım ki her yer çamur.
Kısacası bu iş böyle yapılmaz.
Ya bu deveyi güdersin ya bu diyardan gidersin.
  • Yapısına Göre Bağlaçlar:

Basit yapılı bağlaçlar: ve, de, ki…

Türemiş yapılı bağlaçlar: yalnız, demek, üstelik…

Birleşik yapılı bağlaçlar: oysa, neyse…

Bağlaç öbekleri: ya da, hem de, ya ya, ne ne…

İPUCU:

Bağlaç edatla karışabilir. Bağlaç cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamı bo­zulmaz, anlamda daralma olur. Edat ise cümleden çıkarıldığında anlamda bo­zulma olur.

  • BAĞLAÇLARIN ÖZELLİKLERİ

1.  Anlamsız sözcüklerdir ancak cümledeki kullanımına göre bir anlam ayrıntısı oluşturabi­lirler.

  • İkilemelerle kullanıldıklarında aşırılık anlamı oluştururlar:

Bebek dakikalarca ağladı da ağladı.

Günlerce ve günlerce seni aradık.

  • Kaygı içeren olasılık anlamı oluşturabilir:

Ya sen gelmeden ben ölürsem?

  • Yaklaşıklık anlamı oluşturabilir:

Afrika’ ya yılda iki ya da üç kez yağmur yağar.

  • Yüklemin başka biri tarafından da ya da başka bir zamanda da yapıldığı anlamı oluştu­rabilir:

Turgut da o akşam oradaydı.

Cuma akşamı da ara.

  • İki cümle arasında koşul ilgisi oluşturabilir:

Sen insanlara saygı duyacaksın ki onlar da sana saygı duysun.

  • Karşıtlık anlamı oluşturabilir:

Yağmurlu ama sıcak bir gündü.

  • Endişe anlamı oluşturabilir:

Yoksa kaza mı yaptın?

2. Bağlaçların çoğunun yerine virgül ya da noktalı virgül konabilir, cümlede anlamca bir farklılık oluşmaz:

Kemanı eline aldı ve çalmaya başladı.

Kemanı eline aldı, çalmaya başladı.

3. Ancak kimi bağlaçlar cümleye bir anlam ayrıntısı katabilir:

“Sen bu derse iyi çalış.” cümlesi ile,

“Sen de bu derse iyi çalış.” cümlesi arasında anlamca fark vardır.

  • Bağlaç cümle başında da bulunabilir. Bu durumdaki bağlaçlar an­lamca bir önceki cümleyle ilişkilidir:

Demek ki kimse sana haber vermeyecek.

Bazı bağlaçlar kalıplaştıklarından bitişik yazılırlar. Yazım kuralları ünitesinde bu ayrıntıya yer verilmiştir. “Sanki, oysaki, mademki, belki, halbuki, çünkü, eğerki, meğerki” bağlaçları daima bitişik yazılır.