♦ Şiirde mısralar bir araya gelirken yapı farklılığı oluşturan başlıca değişkenler şunlardır:
a. Mısraların sayısı
b. Mısraların nasıl kümelendiği ya da kaç mısrada bir anlam birimi oluştuğu (nazım birimi) ve bunların sayısı
c. Mısra ya da kafiye örgüsü
d. Kullanılan vezin
♦ Geleneksel şiirimizde bu değişkenlerin birçok şiirde birbirine benzediğini ve bu benzerlikler bakımından şiirlerin farklı farklı öbekler oluşturduğunu görürüz. Başka bir deyişle, geleneksel edebiyatımızdaki şiirleri, mısra sayısı, mısraların kümeleniş özelliği, kafiye örgüsü ve vezin bakımından benzerliklerine göre gamlandırdığımızda her grupta ayrı bir şiir formuyla karşılaşırız. İşte nazım şekli dediğimiz şey, bu şiir formudur. Yani nazım şekli, mısraların sayısı ve mısraların kümeleniş özelliğiyle birlikte kafiye düzeninin ortaya çıkardığı şiir formudur.
Örneğin, aşağıdaki şiiri bu değişkenler açısından inceleyelim:
Salınıp seyran yerine
Çıkan dilber kiminsin sen
Siyah zülfün mah yüzüne
Döken dilber kiminsin sen
Baktım gözüne kaşına
Benzettim hüma kuşuna
Beni hicran ateşine
Yakan dilber kiminsin sen
Seyrana gider bostana
Bülbül konar gülistana
Bize mestane mestane
Bakan dilber kiminsin sen
Âşık Ömer seyre varma
Varıp divanına durma
Ela göze siyah sürme
Çeken dilber kiminsin sen
Şiirde 16 mısradan oluşan bir yapıyla karşılaşıyoruz. Her dört mısra bir anlam birimi oluşturuyor ve bu birimlerden dört tane bulunuyor. Mısralar xaxa/bbba/ccca/ddda biçiminde bir kafiye örgüsüyle dizilmiş. Şiirde sekizli hece ölçüsü kullanılmış. Şiir geleneğimize baktığımızda bu özelliklerin bir şiir formu oluşturmak üzere kalıplaştığını ve nazım şekli denilen bu kalıba semai adının verildiğini anlayabiliriz.
Türk Şiirinde Kullanılan Başlıca Nazım Şekilleri
♦ Geleneksel Türk şiirinde kullanılan nazım şekillerinin dönemden döneme farklılıklar gösterdiği görülür. Her dönemin zihniyeti farklı olduğundan tercih edilen nazım şekilleri de farklı olmuştur.
Türk Edebiyatında Kullanılan Nazım Şekilleri:
Koşuk Sagu, Türkü, Mani,Koşma Semai Varsağı Destan, Gazel, Kaside, Mesnevi, Kıta, Rubai, Murabba, Şarkı, Muhammes, Terkibibent, Sone Terza-rima, Serbest Müstezat, Serbest Nazım