Milli Edebiyat Döneminin Oluşumu
Türk edebiyatı, tarihî süreç boyunca sürekli bir etkileşim ve değişim içerisinde olmuştur. Türklerin İslamiyet’i kabul etmeleriyle birlikte edebî ürünlerde konu, dil, ölçü, şekil bakımından değişiklik olmuştur. Divan edebiyatı denilen ve seçkin zümreye hitap eden bir edebî dönem oluşmuştur. Divan edebiyatı; konusuyla, diliyle, ölçüsüyle, şekliyle Arap ve Fars edebiyatlarından etkilenmiştir. Bunun yanı sıra Anadolu’da halkın öz değerlerini, yaşamlarını konuşma diliyle ifade eden, hece ölçüsüyle kaleme alan sanatçılarımız, şairlerimiz olmuştur. Bu sanatçılarımız; genel anlamda herhangi bir akımın, topluluğun içerisinde yer almamış yetenekleri doğrultusunda edebî ürün vermişlerdir. Fakat bu dönemlerde etkili olan edebiyat, divan edebiyatıdır. Batı’nın Doğu karşısında ilerlemesiyle 19. yüzyılın ortalarından itibaren sanatçıların yönü artık Doğu’dan Batı’ya çevrilmiştir.
- 1908 II. Meşrutiyet’in ilanıyla birlikte “İstibdat Dönemi” sona ermiş, düşünce serbestliği oluşmuştur. 1911-1923 yıllarını kapsayan edebî oluşuma “Millî Edebiyat Dönemi” denilmiştir. Edebiyat tarihçileri tarafından, Ömer Seyfettin‘in Selanik’te çıkardığı “Genç Kalemler” dergisinde yayımladığı “Yeni Lisan” makalesi, Millî Edebiyat Dönemi‘nin başlangıcı kabul edilmiştir.
- “Yeni Lisan” hareketinin ve “Genç Kalemler” dergisinin çekirdeğini Ali Canip Yöntem, Ömer Seyfettin ve Ziya Gökalp oluşturmuştur.
- “Genç Kalemler” dergisinde, dilde birlik ve ulusallaşma düşünceleri savunulmuştur.
- Yazı dili ile konuşma dili arasındaki ayrımın ortadan kaldırılması gerektiği vurgulanmıştır.
- Dergide bir yandan ulusal dil ve edebiyat anlayışının kuramsal çerçevesi çizilirken diğer yandan bu kuramsal çerçeveye uygun olarak savunulan görüşler hayata geçirilmiştir (Ömer Seyfettin’in hikâyeleri, Ziya Gökalp’in şiirleri…).
- Genç Kalemlerin başlattığı dil ve edebiyat hareketi, dönemin özellikle İstanbul aydınları tarafından tepkiyle karşılanmış ve aydınlar arasında sert tartışmaların yaşanmasına neden olmuştur.
- Bu dönemdeki siyasi ve sosyal gelişmelerden sanatçılarımız büyük ölçüde etkilemişlerdir. Birtakım fikir akımları ortaya çıkmış, bu fikir akımları edebî ürünlerin temasını ve dilini etkilemiştir. Bu akımlardan en etkili olanlar: Batıcılık, İslamcılık, Osmanlıcılık ve Türkçülüktür.
- Bkz 1. Meşrutiyetin İlanı
- Bkz. 2. Meşrutiyetin İlanı ve Osmanlı Devletinin Yıkılışı